व्यापारी नौदलात(Merchant Navy)संधी आणि करिअरची शक्यता: Highest Salary 60K to12 Lakh/Month

Merchant Navy: जगाच्या व्यापाराला वाहून नेणारी व्यापारी नौदल हा जागतिक अर्थव्यवस्थेचा एक अविभाज्य भाग आहे. वाढत्या जागतिकीकरणात व्यापारी नौदलाचे महत्त्व वाढले आहे. साहसी वृत्ती असलेल्या तरुणांसाठी व्यापारी नौदल हे एक आकर्षक, आव्हानात्मक आणि फायद्याचे करिअर क्षेत्र आहे. चला या क्षेत्रातील करिअरची पात्रता, संधी आणि व्यापारी नौदलास सामोरे जावी लागणारी आव्हाने यांचा बारकाईने आढावा घेऊया.

व्यापारी नौदल काय आहे? Merchant Navy

व्यापारी जहाजे ही मोठ्या प्रमाणावर एका देशातील वस्तू दुसऱ्या देशात आयात-निर्यात करणारी मालवाहू जहाजे असतात. या जहाजांवर काम करणारे खलाशी आणि अधिकारी मिळून व्यापारी नौदल बनते. कॅप्टन पासून साध्या खलाशांपर्यंत विविध पदांवर या क्षेत्रात काम करण्याच्या संधी उपलब्ध असतात.

मर्चंट नेव्हीमध्ये/Merchant Navy करिअर करण्यासाठी पात्रता

• शैक्षणिक अर्हता: व्यापारी नौदलात सामील होण्यासाठी किमान 10वी उत्तीर्ण असणे अनिवार्य आहे. 12वी भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित (PCM) या विषयांसह उत्तीर्ण होणे अधिक चांगले. तसेच या विषयांमध्ये चांगले गुण आवश्यक आहेत.
• वयोमर्यादा: प्रशिक्षणासाठी अर्ज करताना किमान वय 17 वर्षे आणि कमाल वय 25 वर्षे असावे.
• शारीरिक आणि मानसिक तंदुरुस्ती: व्यापारी नौदलातील नोकऱ्यांसाठी चांगली शारीरिक तंदुरुस्ती आणि मानसिक सुदृढता आवश्यक असते. उमेदवारांची तपासणी योग्य वैद्यकीय अधिकाऱ्यांद्वारे केली जाते.
• इंग्रजी भाषेचे ज्ञान: व्यापारी नौदलातील कामकाजासाठी इंग्रजी भाषेवर प्रभुत्व असणे आवश्यक आहे.

व्यापारी नौदलातील करिअरचे मार्ग

व्यापारी नौदलात दोन मुख्य विभाग असतात

• डेक विभाग: कॅप्टन, अधिकारी, खलाशी ही या विभागातील मुख्य पदे आहेत. जहाजाचे दैनंदिन कामकाज, देखभाल, सुकाणू हाताळणी या कामाची जबाबदारी या विभागाकडे असते.
• इंजिन विभाग: मुख्य अभियंता तसेच त्यांचे सहकारी या विभागातील जबाबदार पदांमध्ये येतात. जहाजाच्या यंत्रसामग्रींची देखभाल, दुरुस्ती आणि सुरळीत कार्य या इंजिन विभागाच्या कक्षेत येते.

व्यापारी नौदलातील नोकरीच्या संधी

व्यापारी नौदलात विविध प्रकारचे रोजगार उपलब्ध आहेत

• सरकारी नोकऱ्या: शिपिंग कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (SCI) यासारख्या सरकारी संस्था व्यापारी नौदलासाठी भरपूर रोजगार उपलब्ध करून देतात.
• खाजगी कंपन्या: देशात तसेच परदेशात कार्यरत अनेक खाजगी शिपिंग कंपन्या व्यापारी नौदलासाठी भरपूर नोकरीच्या संधी देतात.
• तेल आणि वायू क्षेत्र: तेल आणि वायू यांच्या वाहतुकीसाठी खास जहाजांची गरज भासते. या क्षेत्रातही चांगल्या संधी उपलब्ध आहेत.
• प्रवासी वाहतूक: प्रवासी क्रूझ जहाजे तसेच फेरी सेवा यामध्ये व्यापारी नौदलांना रोजगार उपलब्ध होऊ शकतो.

मर्चंट नेव्हीचे /Merchant Navy फायदे

• उच्च वेतन: व्यापारी नौदलाच्या नोकऱ्यांना आकर्षक पगार आहे. अनुभव आणि विशिष्ट कौशल्यांवर आधारीत पगारात मोठी वाढ होण्याची शक्यता असते.
• जगभरात भ्रमंती: व्यापारी नौदल जगभर फिरण्याची संधी देते. विविध संस्कृती अनुभवता येतात.
• साहसी जीवन: व्यापारी नौदल हे आव्हानात्मक आणि नेहमीच रोमांचकारी क्षेत्र आहे. साहसी वृत्ती असलेल्यांसाठी ही नोकरी योग्य ठरू शकते.
• करिअरची वाढ: व्यापारी नौदलात अनुभव आणि चांगली कामगिरी यावरून कालांतराने पदोन्नतीची शक्यता असते.

मर्चंट नेव्हीची /Merchant Navy आव्हाने

• समुद्रातील धोके: समुद्रातील वादळे, चक्रीवादळे, अपघात यांचा धोका व्यापारी नौदलावर कायमस्वरूपी असतो.
• कुटुंबापासून दूर राहणे: व्यापारी नौदलात दीर्घकाळ समुद्रात राहावे लागते. कुटुंब आणि मित्रांपासून दूर राहणे भावनिकदृष्ट्या आव्हानात्मक असू शकते.
• अनिश्चित कामकाजाचे वेळापत्रक: व्यापारी नौदलात कामाचे तास बदलत राहतात, काही दिवसांपासून ते आठवड्यांपर्यंत प्रवास आणि काम करावे लागू शकते.

मर्चंट नेव्हीत /Merchant Navy कसे प्रवेश करावा?

• मान्यताप्राप्त संस्था: डायरेक्टर जनरल ऑफ शिपिंग (DGS) या सरकारी संस्थेद्वारे मान्यताप्राप्त अशा संस्थांमधून व्यापारी नौदलाचे प्रशिक्षण आवश्यक असते. या संस्थांची यादी अधिकृत संकेतस्थळावर शोधता येईल.
• प्रवेश परीक्षा: अर्जदारांना स्पर्धात्मक प्रवेश परीक्षेत उत्तीर्ण व्हावे लागते. परीक्षेत विज्ञान, गणित, इंग्रजी आणि सामान्य ज्ञान यांचा समावेश असतो.
• वैद्यकीय चाचणी: उमेदवारांची काटेकोर वैद्यकीय चाचणी केली जाते आणि त्यांना शारीरिकदृष्ट्या तंदुरुस्त असणे गरजेचे असते.
• प्रशिक्षण कालावधी: प्रशिक्षण साधारणपणे एक ते तीन वर्षांचे असते ज्यात सिद्धांत आणि प्रत्यक्ष असा समावेश असतो.
• समुद्रावरील सेवा: यशस्वी प्रशिक्षणानंतर उमेदवारांना कॅडेट म्हणून व्यापारी जहाजांवर कामाचा कालावधी पूर्ण करावा लागतो.

Key institute of Merchant Navy

विद्यार्थी व्यापारी नौदलाच्या अर्ज करू शकतात अशा काही महत्त्वाच्या वेबसाइट्स येथे आहेत

डायरेक्टोरेट जनरल ऑफ शिपिंग (DGS), भारत: ही भारतातील व्यापारी नौदलाची अधिकृत नियमन संस्था आहे. त्यांच्या वेबसाइटवर पात्रता, मान्यताप्राप्त संस्था, आणि नवीनतम बातम्या आणि सूचनांबद्दलची आवश्यक माहिती मिळते. Website

इंडियन मॅरिटाईम युनिव्हर्सिटी (IMU): IMU ही भारतातील विविध व्यापारी नौदलाच्या अभ्यासक्रमांसाठी एक प्रमुख प्रवेश बिंदू असलेली कॉमन एन्ट्रन्स टेस्ट (IMU CET) आयोजित करते. त्यांची वेबसाइट परीक्षा तारखांबद्दल, ऑनलाइन अर्ज, अभ्यासक्रम आणि निकालांची माहिती देते. Website

कॅरीअर्स ॲट सी (Careers at Sea): समुद्री उद्योगातील करिअरसाठी समर्पित असलेली वेबसाइट, ती मर्चंट नेव्ही परीक्षा, जॉब अलर्ट आणि इच्छुक खलाशांसाठी उपयुक्त साधने प्रदान करते Website

मरीन इन्साइट (Marine Insight): एक लोकप्रिय समुद्री ब्लॉग आणि मंच, मरीन इन्साइट बातम्या, लेख आणि चर्चा मंच (discussion board) प्रदान करते. व्यापारी नौदलातील अनुभवी कर्मचाऱ्यांशी जोडण्यासाठी विद्यार्थ्यांसाठी एक उत्तम व्यासपीठ. Website

लक्षात ठेवण्याच्या महत्त्वाच्या गोष्टी:

• परीक्षेच्या तारखा: वरील वेबसाइट्सवर येणाऱ्या परीक्षांच्या वेळापत्रकाचा मागोवा घ्या कारण अर्ज करण्याची वेळ सहसा परीक्षेच्या काही महिने आधी सुरू होते.
• पात्रता निकष: अर्ज करण्यापूर्वी वय, शिक्षण आणि वैद्यकीय तंदुरुस्ती यासारख्या पात्रता निकषांची काळजीपूर्वक पुनरावृत्ती करा.
• तयारी: मर्चंट नेव्हीच्या प्रवेश परीक्षा स्पर्धात्मक असतात. तुम्हाला प्रभावीपणे तयारी करण्यात मदत करण्यासाठी कोचिंग क्लासेस किंवा ऑनलाइन साधनांचा विचार करा.

अंदाजे भारतीय कामगार संख्या /Merchant Navy

विविध स्रोोतांनुसार असे समजते की, भारताकडे जगभरात सर्वाधिक व्यापारी नौदलाचे खलाशी आहेत. अंदाजे 150,000 ते 250,000 पर्यंत सक्रिय खलाशी भारतात कार्यरत आहेत.

सरासरी पगाराची श्रेणी (रेंज)/Merchant Navy

हे आकडे अंदाजे आहेत आणि बाजारातील परिस्थितीनुसार बदलू शकतात

• कॅडेट्स / प्रशिक्षणार्थी: ₹25,000 – ₹60,000 प्रति महिना
• साधारण खलाशी: ₹40,000 – ₹80,000 प्रति महिना
• अधिकारी (तिसरा साथीदार, दुसरा साथीदार): ₹2 लाख – ₹5 लाख प्रति महिना (किंवा अनुभवावर अवलंबून अधिक)
• मुख्य अभियंता आणि कर्णधार: ​​₹5 लाख – ₹12 लाख प्रति महिना (किंवा अधिक)