Jira ki kheti : जिऱ्याची लागवड करून कसं मोठं उत्पन्न मिळवता येईल याची सखोल माहिती. महाराष्ट्रातील हवामानाला पूरक आणि नफा देणारी जिऱ्याची शेती!नमस्कार शेतकरी मित्रांनो! शेती ही जोखमीचा व्यवसाय, अनेकदा नुकसान सहन करावं लागतं, हे आपल्या मनात नेहमी असतं. पण पारंपरिक पिकांपासून थोडं वेगळं करून, बाजारपेठेत चांगली मागणी असलेल्या आणि चांगले दर मिळवून देणाऱ्या पिकाची लागवड केली तर? अशातच जिऱ्याची लागवड हा उत्तम पर्याय आहे!

देशभरात जिऱ्याला मोठ्या प्रमाणावर मागणी आहे. हॉटेल्स असोत, किंवा अगदी आपली घरगुती स्वयंपाकघरं, जिऱ्याशिवाय पदार्थाला ती खरी चव येत नाही. महाराष्ट्रातील वातावरण आणि माती जिऱ्याच्या शेतीसाठी योग्य आहे. चला तर मग जाणून घेऊया या नफा देणाऱ्या पिकाची संपूर्ण माहिती.

जिऱ्याच्या लागवडीसाठी हवामान आणि जमीन

• हवामान: जिरे हे रब्बी हंगामातील थंड हवेच्या पिक आहे. लागवडीसाठी २०-२५ अंश सेल्सियस तापमान योग्य असते. त्यानंतर हवामान थोडं वाढलं तरी जिरे सहन करू शकतात.
• जमीन: चांगल्या निचऱ्याची, मध्यम काळी, हलकी आणि चिकणमाती नसलेली जमीन जिऱ्यासाठी उत्तम. जमिनीचा Ph ६.५-८ च्या दरम्यान असावा.

लागवडीची योग्य वेळ

महाराष्ट्रात ऑक्टोबरच्या दुसऱ्या पंधरवड्यात ते नोव्हेंबरच्या मध्यापर्यंत जिऱ्याची लागवड करता येते. काही ठिकाणी डिसेंबरमध्येही शेतकरी जिरे पेरतात.

जिऱ्याच्या जाती

• गुजरात जिरे १: ही जात चांगला आणि दर्जेदार उत्पादन देते.
• गुजरात जिरे २: रोगप्रतिकारक शक्ती असलेली ही जात आहे. उत्तम उत्पादन मिळते.
• RZ २२३: सुपिकता वाढवणाऱ्या घटकांना प्रतिसाद देणारी ही वाढीव उत्पादन देणारी जात आहे.

जिरे लागवडीची पद्धत

• जमीन तयार करणे: चांगली २-३ वेळा नांगरणी करून जमीन भुसभुशीत आणि कोरडी करावी. तणांचा बंदोबस्त करण्यासाठी तणनाशकाचा वापर करावा.
• पेरણી: साधारणपणे २० सेंमी अंतराच्या ओळीत आणि ५ सेंमी खोलीवर जिऱ्याची पेरणी करावी. एकरी साधारण ८ किलो बियाणाची गरज असते.
• खत व्यवस्थापन: जिऱ्याला तुलनेने कमी खतांची गरज असते. शेणखत, कंपोस्ट या सारख्या सेंद्रिय खतांचा वापर उत्तम. रासायनिक खतांचा विचार केलाच तर तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच वापर करावा.
• पाणी व्यवस्थापन: साधारण १५ -२० दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे. फवारणी पद्धत चांगली. फुलांच्या वाढीच्या काळात नियमित पाणी द्यावे.

कीड आणि रोग व्यवस्थापन

• मावा: जिऱ्याच्या पिकावर मावा किडीचा हल्ला होण्याची शक्यता असते. त्यासाठी थायोमिथोक्झाम किंवा डायमिथोएट यांचा फवारावा करावा.
• धोबींग रोग: कापणीच्या वेळेस हा रोग होऊ शकतो. नियंत्रणासाठी मँकोझेब किंवा कार्बेन्डाझिम वापरावे.

काढणी आणि उत्पादन

लागवडीपासून साधारण १०० -११० दिवसांनी जिऱ्याची काढणी होते. पिक पिवळसर झाल्यावर काढणी करणे योग्य असते. साधारणपणे हेक्टरी ४ ते ६ क्विंटलपर्यंत उत्पादन मिळू शकते.

जिऱ्याची विक्री आणि नफा

जिऱ्याचा बाजारात प्रचंड उठाव असल्याने भाव चांगले मिळतात. सध्या तरी प्रतिकिलो जिऱ्याला २०० – ३०० रुपये भाव मिळत आहेत. मागणीनुसार आणि पिकाच्या दर्जाानुसार किमती बदलू शकतात. चांगल्या नियोजनाने आणि मेहनतीने जिऱ्याची लागवड केली तर वर्षभरात चांगली कमाई होऊ शकते.

अजून थोडंसं…

• काही शेतकरी जिऱ्याची आंतरपीक (intercrop) म्हणूनही लागवड करतात. त्यासाठी हरभरा किंवा बटाटा या पिकांसह जिरे लावावे लागतात.
• जर शेतात पाण्याची सोय असेल तर हिवाळ्यातही जिऱ्याची लागवड करता येते.

शेवटचं थोडंसं

जिऱ्याची लागवड ही कमी खर्चाची, कमी पाण्या्याची आणि जास्त नफ्याची शेती आहे. काळजीपूर्वक नियोजन केले तर चांगला फायदा या पिकापासून शेतकऱ्यांना नक्की होऊ शकतो. हा ब्लॉग वाचून शेतकऱ्यांना उपयोगी माहिती मिळेल, आणि ते या न

सरकारी वेबसाइट्स:

• नॅशनल पोर्टल ऑफ इंडिया – कृषि विभाग: (https://www.india.gov.in/topics/agriculture): कृषिविषयक धोरणे, योजना, अनुदान आणि बाजारपेठेच्या माहितीसाठी सरकारी संसाधन.
• भारतीय कृषि संशोधन परिषद (ICAR): (https://icar.gov.in/): अग्रणी संशोधन संस्था जी विज्ञान-आधारित कृषि उपाय, नवीन तंत्रज्ञान आणि नाविन्यपूर्ण संशोधन उपलब्ध करून देते.

शेतकरी-केंद्रीत वेबसाइट्स:

• अ‍ॅग्रीटेक स्टार्टअप्स (काही पर्याय पहा!)
  • अ‍ॅग्रीबेगरी डॉट कॉम (Agribegri.com): (https://www.agribegri.com/): शेतकऱ्यांना खरेदीदारांशी जोडणारी, शेतीच्या पद्धती, बाजाराचे दर, आणि सल्लागार सेवा पुरवणारी व्यापक वेबसाइट.
  • बिगहाट (BigHaat): (https://www.bighaat.com/): बियाणे, खत आणि कृषि अवजाररे यासारख्या शेतीच्या वस्तूंचा ई-कॉमर्स बाजारपेठ. पिकांबद्दल सल्ला देण्याची आणि व्यवस्थापन करण्याची साधने देखील यात उपलब्ध आहेत.
  • अ‍ॅग्रोस्टार (AgroStar): (https://agrostar.in/): शेतकऱ्यांना उच्चप्रतीची खतं आणि तज्ञांचे पिकांबद्दल योग्य सल्ले थेट घरी पोहोचवून देणारी अ‍ॅग्रीटेक कंपनी.

माहितीपूर्ण आणि शैक्षणिक वेबसाइट्स:

• कृषी जाागरण (Krishi Jagran): (https://krishijagran.com/): शेेतकऱ्यांसाठी बातम्या, लेख, शतीमधी पद्धती, आणि सरकारी योजना याविषयी विविध भारतीय भाषांतून माहिती देणारं लोकप्रिय पोर्टल.
• अ‍ॅग्रीकल्चर इन्फर्मेशन (https://www.enam.gov.in/): शेतकऱ्यांना देशभरातील खरेदीदारांशी जोडणारे पारदर्शक किंमत शोध आणि बाजार प्रवेश यासाठीचे इलेक्ट्रॉनिक व्यापार व्यासपीठ.
• राज्य-विशिष्ट कृषि विभागाच्या वेबसाइट्स: बऱ्याच भारतीय राज्यांची स्वतःची अशी पोर्टल्स आहेत जिथे शेतकऱ्यांसाठी स्थानिक माहिती, संसाधने आणि योजना उपलब्ध असतात.

टीप: वेबसाइट्सचे महत्त्व आणि उपयुक्तता काळानुसार बदलू शकते. सर्वात अद्ययावत माहिती शोधण्यासाठी नेहमी अनेक वेबसाइट्सची चाचपणी करणे उत्तम आहे.